فمحرَّمٌ علی الإنسان إجارة نفسه فیه، أو له، أو شیءٍ منه». إجارة نفسه فیه» کلّ عمل است و شیءٍ منه» قسمتی از عمل، بخشی از عمل. مثلاً گاهی کار انسان این میشود که شراب درست کند، این میشود إجارة نفسه فیه». یک دفعه شراب درست کردن 4 نفر می‌خواهد: یکی مثلاً آب انگورش را بگیرد، یکی توی فلان ظرف بریزد. مثلاً هر کدام چیزی اضافه و مجموعاً چهار نفری با هم شراب را درست می‌کنند و به یک نفر اسناد داده نمی‌شود. این میشود إجارة نفسه فی شیءٍ منه». شیءٍ منه» یعنی بخشی از آن عمل را انجام می‌دهد.
پس در این عبارت إجارة نفسه فیه، أو فی شیءٍ منه» یک احتمال آن است که ضمیر فیه» و منه» به خود عمل در آن امر منهیّ عنه ـ مثل ساختن شراب ـ برگردد، که در این صورت فیه» یعنی خود عمل و له» که بعد از آن آمده هم به‌معنای مقدّمات عمل خواهد بود؛ مثلاً اگر کار کسی این باشد که انگور را از باغ‌ها و تاکستان‌ها جمع می‌کند و می‌آورد برای این‌که با آن فقط شراب بسازند، این بشود إجارة نفسه له» و عبارت إجارة نفسه فیه» در خود ساختن شراب استعمال شده باشد.
یک احتمال هم آن‌که فیه» یعنی مباشرةً (خودش) و له» یعنی غیر مباشر. یک احتمال هم عکس معنای اوّل است، که إجارة نفسه فیه» یعنی: در راه عمل (یعنی: مقدّماتش) و له» برای خود عمل باشد. مرحوم آقای خویی (قده) ـ علی ما فی المصباح» ـ چهار تا احتمال داده‌اند(1) ـ که سه تای آن را مرحوم سیّد هم احتمال داده(2) ـ و فرموده‌اند: نه، این سه تا احتمال درست نیست. مراد از فیه» خود عمل و مراد از له» مقدّمات عمل.
ما نمی‌توانیم بفهمیم کدام احتمال درست است و مهم نکتۀ فنّی تعبیر فیه» است.
(حضرت آیت الله استاد حاج سید احمد مددی ، خارج فقه، 21/ 9/ 1384)
پانوشت‌ها:
(1) قوله (علیه السلام): إجارة نفسه فیه أو له». أقول: المراد من الأوّل هو الإیجار لنفس الشیء، بأن یؤجر نفسه لصنع الخمر ـ کإیجار نفسه فی هدم المساجد ـ، ومن الثانی الإیجار للمقدّمات. ولیس المراد من الأوّل إیجار نفسه فی المصنوع ـ کحمل الخمر ـ ومن الثانی إیجار نفسه لصنعه، ولا أن المراد من الأول المباشریة ومن الثانی التسبیبیة، ولا أن المراد من الأول الإیجار للمقدمات ومن الثانی الإیجار لنفس المحرم؛ فإنّ کلّ ذلک خلاف الظاهر من الروایة.
ومن هنا ظهر المقصود من قوله 7: أو شیء منه أو له»، غایة الأمر أنّ المراد منهما جزء العمل وجزء المقدّمات، والضمائر الأربعة کلّها ترجع إلى الأمر المنهیّ عنه». [مصباح الفقاهة، ج 1، ص 29]
(2) أقول: الفرق بین الإجارة فی الشیء وللشیء الأوّل على وجه المباشرة والثانی على وجه التسبب، أو أنّ الأوّل بتملیک ذلک العمل والثانی بتملیک المنفعة لتحصیل ذلک العمل، أو أنّ المراد من الأوّل الإجارة على مقدّماته وبالثانی الإجارة على نفسه، وقوله: أو شیء منه أو له» یعنی: أو فی شیء منه أو لشیء منه، والمراد الإجارة على جزء العمل، والفرق بین فیه» وله» بأحد الوجوه المذکورة. [حاشیة المکاسب (ط.ق)، السید الیزدی، ج 1، ص 4]
#فقه
#قواعد عامه
#مکاسب
#قواعد عامه در باب مکاسب
#اولین قاعده عامه
#حدیث تحف العقول
#دنباله تشریح متن حدیث و بیان فواید موجود در آن
درباره این سایت